Słowo Regionu - Dolnośląski Ład – propozycje Stowarzyszenia Dolny Śląsk Wspólna Sprawa

Dziś kończą się ogłoszone przez Marszałka Województwa konsultacje dokumentu zwanego Dolnośląskim Ładem. Problem w tym, że nie bardzo wiadomo, co to za dokument. Czy to nowa strategia województwa? A jeśli tak – to kiedy przyjmie ją sejmik? Czy może to jakiś nowy plan inwestycyjny? Ale jeśli tak – to skąd Marszałek weźmie środki na jego realizację? Na razie słyszymy na ten temat same ogólniki, albo nie słyszymy nic. Domagamy się precyzyjnego wskazania źródeł finansowania Dolnośląskiego Ładu!

Wszystkie dolnośląskie samorządy zostały przez Marszałka zaproszone do składania fiszek projektów na potrzeby Dolnośląskiego Ładu. I rzeczywiście: takie fiszki są składane. My też złożyliśmy swoje fiszki jako poszczególne miasta i gminy. Wszystkie te fiszki pozbierane z całego Dolnego Śląska niemal na pewno ułożą się w ogromną listę projektów, której nie da się w pełni zrealizować w najbliższej dekadzie, bo będą wymagały nakładów znacząco przekraczających możliwości Dolnego Śląska, nawet wspartego środkami unijnymi i rządowymi. Dlatego potrzebna będzie selekcja fiszek. Trzeba będzie wybrać te z nich, których realizacja jest kluczowa dla regionu.
To jednak też napawa nas niepokojem. Bo kto i wedle jakich zasad dokona tej selekcji? Domagamy się od Marszałka przedstawienia precyzyjnego i obiektywnego algorytmu wyboru fiszek do realizacji!

A teraz kilka słów na temat samego Dolnośląskiego Ładu. Przedstawiona w nim diagnoza wyzwań stojących przed naszym regionem jest w wielu momentach słuszna (uwagi do niektórych zawartych w niej myśli i sformułowań składamy odrębnie, jako gminy, w ramach konsultacji). Niestety zaproponowane w dalszej części inwestycje w wielu przypadkach nie odpowiadają lub słabo odpowiadają na te wyzwania. Z Dolnośląskiego Ładu trudno na przykład wywnioskować, jakie konkretnie działania mają przyczynić się do poprawy sytuacji w takich dziedzinach, jak:
- demografia,
- budowa gospodarki obiegu zamkniętego, która jest kluczowa w ramach tworzenia Zielonego Ładu,
- innowacyjność, w której wciąż jesteśmy słabi na tle Europy.

Również przedstawiony w Dolnośląskim Ładzie pakiet działań w ochronie zdrowia jest wysoce niezadowalający i w naszym odczuciu nie do przyjęcia.

Za największe i najpilniejsze wyzwania dla Dolnego Śląska uważamy:
- konieczność powstrzymania zapaści demograficznej,
- konieczność powstrzymania dalszego rozpadu regionu na bogatą północ i zamierające południe,
- konieczność ratowania, a następnie reformy systemu ochrony zdrowia,
- transformację energetyczną,
- konieczność adaptacji do zmian klimatu,
- poprawę innowacyjności.

Dolnośląski Ład – w swojej części strategicznej – powinien odpowiedzieć przede wszystkim właśnie na te wyzwania.

Wśród zaproponowanych już w tym dokumencie inwestycji niektóre są oczywiste i rzecz jasna popieramy je. Są to zwłaszcza inwestycje:
- drogowe,
- kolejowe (w tym szczególnie we Wrocławską Kolej Aglomeracyjną),
- w wymianę trujących pieców,
- w rewitalizację zabytków,
- w transformację cyfrową Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego,
- w transformację społeczną i ekonomiczną obszaru turowskiego.

Jednocześnie jako Dolny Śląsk – Wspólna Sprawa proponujemy uzupełnienie tej listy inwestycji o dwa pakiety. Pierwszy z nich to przykłady fiszek, które nasze gminy złożyły w ramach konsultacji Dolnośląskiego Ładu, czasem też w ramach innych naborów. Drugi pakiet to propozycja przeformułowania priorytetów tego programu. Krótko przedstawimy teraz oba pakiety.
Pierwszy pakiet to inwestycje z naszych fiszek. Jest to zestaw przykładowy, ale daje pojęcie o tym, o co zabiegamy dla naszych lokalnych wspólnot. (Kluczowe z nich przedstawiamy w formie tabeli, która stanowi załącznik do tego pisma).
Drugi pakiet to propozycje nowych priorytetów, z których powinny wyniknąć nowe propozycje inwestycyjne, w tym zapewne przesunięcia środków w obrębie listy inwestycji już ogłoszonej w Dolnośląskim Ładzie.

NOWE PRIORYTETY:
- Ochrona zdrowia. Proponujemy, by zamiast tworzyć scentralizowane, wielkie molochy, inwestować w ratowanie i rozwój sieci mniejszych szpitali – także specjalistycznych – w różnych miastach Dolnego Śląska. Ważne jest także wsparcie profilaktyki zdrowotnej – w całym regionie.
- Wymiana trujących pieców. Proponujemy, by na ten cel przeznaczyć znacznie większe środki, niż to wynika z Dolnośląskiego Ładu. Nawet kosztem dużych inwestycji w systemy transportu. To żywotnie ważne dla całego regionu, w tym zwłaszcza dla miast, miasteczek, uzdrowisk z jego południowej części.
- Transport. Proponujemy dać priorytet transportowi wodorowemu.
- Układ dróg. Wciąż apelujemy o realizację sieci dróg, którą zaproponowaliśmy w petycji prezydentów ośmiu dolnośląskich miast w styczniu 2021 r. – w tym o budowę A4 w nowym przebiegu.
- Gospodarka obiegu zamkniętego. Czas na ambitny program regionalny w tym zakresie. Proponujemy uwzględnić środki na ten cel już teraz, w Dolnośląskim Ładzie. Składamy zresztą fiszki z tego zakresu.
- Polityka demograficzna. Negatywnie oceniamy długofalowe skutki Programu 500+ w jego oddziaływaniu na poprawę wskaźników demograficznych. Podobnie za zbyt optymistyczne uważamy założenia rządowej Strategii Demograficznej 2040. Proponujemy łagodzić negatywne zjawiska demograficzne poprzez odpowiedzialną politykę pro-migracyjną – w tym poprzez ułatwienia wizowe i pobytowe dla rodzin ekspatów o szczególnie pożądanych kompetencjach społecznych i zawodowych. Domagamy się też opracowania narzędzi poprawy bilansu ludnościowego dla miejscowości szczególnie narażonych na wyludnienie, poprzez program specjalnych stref demograficznych.
- Innowacyjność. Brak tego tematu w Dolnośląskim Ładzie jest niezrozumiały. Należy wspierać szczególnie działalność badawczo-rozwojową w dziedzinach, które już teraz są lub mogą stać się w najbliższej przyszłości specjalnościami naszego regionu. Przykłady: badania nad chorobami zakaźnymi, wykorzystanie sztucznej inteligencji, nowe źródła energii i ich wykorzystanie, wodór, transport nisko- i zero emisyjny itd.
- Ochrona przeciwpowodziowa. W tej dziedzinie wciąż jest wiele do zrobienia, zwłaszcza na innych rzekach, niż Odra (także np. w granicach Wrocławia). Dolnośląski Ład powinien dostrzec to wyzwanie i zaproponować odpowiednie inwestycje.
- Transformacja energetyczna. Zamiast wspierać tworzenie scentralizowanych molochów, Dolny Śląsk powinien stawiać na produkcję, magazynowanie i dystrybucję energii w modelu prosumenckim oraz na lokalne (w tym komunalne) rozwiązania z wykorzystaniem OZE – także w zakresie produkcji energii.

Niezmiennie także domagamy się – i są to postulaty, które kierujemy oczywiście głównie do rządu:
1. Zwiększenia udziału samorządów we wpływach z podatku PIT o ponad 18 pkt. proc. z obecnego 50 proc. do ponad 68 proc – celem wyrównania ubytków w dochodach wynikających z polityki rządu. Także zaniechania dalszych zmian prawnych, które mają negatywny skutek dla płynności finansów samorządów, zwiększenia subwencji oświatowej celem urealnienia udziału rządu w wydatkach edukacyjnych gmin oraz realnego wsparcia finansowego dla transportu gminnego na obszarach szczególnie narażonych na wykluczenie komunikacyjne.
2. Przekazania samorządom rządowych środków na walkę ze smogiem i niską emisją zabezpieczonych w budżetach Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz w Krajowym Planie Odbudowy.
3. Przekazania samorządom środków na program „Mój Prąd” z budżetów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
4. Uruchomienia programu rządowego na rzecz rewitalizacji zabytków mających szczególne walory dla historii i kultury Dolnego Śląska.
5. Przyjęcia programu komunalizacji majątku trwałego pozostającego w gestii agencji rządowych. W tym zwłaszcza komunalizacji uzdrowisk i przekazania majątku spółek uzdrowiskowych gminom uzdrowiskowym.
5. Przyjęcia ustawy metropolitalnej, która pozwoli formalnie tworzyć obszary metropolitalne, wyposażone we własne źródła finansowania.

To oczywiście nie jest jeszcze pełen, nowy program dla Dolnego Śląska. To dopiero pierwsze propozycje, do których przedstawienia zainspirowały nas konsultacje Dolnośląskiego Ładu. Nad programem pracujemy.

Członkowie Stowarzyszenia
Dolny Śląsk Wspólna Sprawa

***
Fiszki projektowe - konsultacje programu Dolnośląski Ład