„Tłusty czwartek pączkami fetuje, a od Popielca ścisły post szykuje”

Czy tłusty czwartek może być we wtorek lub w niedzielę? Czy można go świętować cały tydzień? Czy boczek byłby dobrym nadzieniem do pączków? O tym i innych dziwnych zwyczajach przeczytajcie sami.

Skąd właściwie wzięła się tradycja tłustego czwartku?
Początki tego święta sięgają czasów starożytnego Rzymu, znane było również na Bliskim Wschodzie. Ludy pogańskie obchodziły tłuste święto, żeby uczcić koniec zimy i rychłe nadejście wiosny. Wytaczano beczki z winem, zabijano najlepsze zwierzęta i pieczono pączki. Różniły się one od tych dzisiejszych tym, że wypiekano je z ciasta chlebowego, które wypełniano tłustą słoniną, mięsem i ziołami. Jak wiele tradycji tak i ta została zaadaptowana na potrzeby chrześcijaństwa. Dawniej świętowanie odbywało się we wtorek przed środą popielcową i było pożegnaniem z hucznym karnawałem - ostatnią ucztą przed Wielkim Postem.

Słodkie świętowanie na świecie…
W wielu krajach zwyczaj świętowania we wtorek przetrwał do dziś. Francuzi mają swój Mardi Gras -dzień słodkości z kolorowymi pochodami i defiladami, podczas których zajadają się pączkami, ciastkami przypominającymi polskie faworki oraz cieniutkimi naleśnikami crepes suzette.
W Wielkiej Brytanii Pancake Tuesday, czyli naleśnikowy wtorek to święto, podczas którego królują grube naleśniki w wielu odmianach. Charakterystycznym elementem tego dnia są wyścigi naleśnikowe, w których uczestnicy muszą podrzucać placki na patelni podczas biegu. Ten zwyczaj jest także popularny w innych krajach anglosaskich, m.in. w Australii, Kanadzie, USA czy Nowej Zelandii.
We Włoszech pączki znane są jako zeppole, które zjada się tradycyjnie w dzień świętego Józefa (19 marca), który jest również Dniem Ojca.
Skandynawskie świętowanie wypada w ostatnią niedzielę przed Wielkim Postem. Norwegowie zajadają się wtedy pączkami, oponkami oraz słodkimi bułeczkami, a dzieci przychodzą do szkół i przedszkoli w przebraniach. Prawosławna tradycja – Maslenica trwa siedem dni i rozpoczyna się dokładnie siedem tygodni przed Wielkanocą. Każdy dzień wiąże się ściśle z innymi tradycjami, lecz podczas trwania całego tygodnia świętującym towarzyszą naleśniki, które smażą wspólnie z rodzinami.

Świętowanie w Polsce
“Kto w tłusty czwartek nie zje pączków kopy, temu myszy zniszczą pole i będzie miał pustki w stodole.”
Czy u nas zawsze świętowano tak jak dziś? Nie. Pierwotnie, tak jak w wielu chrześcijańskich krajach, w Polsce we wtorek poprzedzający Popielec żegnano hucznie radosny czas karnawału - jedzono wiele tłustych potraw, zwłaszcza mięsnych, które miały zapewnić szczęście i pomyślność dla domów i obejść. Pito również alkohol, a i zabawa trwała czasem do białego rana, co bywało gorszące. Przeniesiono ją zatem na poniedziałek. Zrodziło to jednak kilka problemów - tym razem - logistycznych. Tłuste potrawy wymagały długiego przygotowywania, a niedziela była dniem wolnym od pracy. Żeby wydłużyć czas przygotowań i zabaw, zaczynano zatem już w czwartek. Tak powstała tradycja, którą znamy do dziś. Pączki w słodkiej wersji pojawiły się u nas około XVI wieku. Zamiast znanych nam dzisiaj nadzień w środku niektóre miały orzeszek lub migdał. Miało to przynieść szczęście i dostatek osobie, która na niego trafiła. Z czasem zmieniały się formy świętowania. Na stołach pojawiało się coraz więcej słodkich dań. Do dziś w naszych domach pojawiają się, oprócz nieodmiennie królujących tego dnia pączków, chrusty zwane faworkami oraz serowe oponki, a także - zależnie od regionu - inne słodkie i słone wypieki. Zwyczajowo kto tego dnia pominie słodkie potrawy temu szczęścić się nie będzie.

Cały artykuł w aktualnym wydaniu Słowa Regionu.