Strzelińskie „złoto” sprzed 300 milionów lat

Wiele osób, przemierzając ziemię strzelińską, nie pamięta, albo nawet nie jest świadomych, jak cenny skarb kryje się tuż pod ich stopami. Wszystko zaczęło się dość dawno, bo ponad 300 milionów lat temu. Kiedy w innych miejscach rosły lasy gigantycznych skrzypów i widłaków, z których później tworzyły się pokłady węgla, to głęboko pod nogami żyjących tu zwierząt rodziło się granitowe złoto.

Mowa oczywiście o skarbie ziemi strzelińskiej, czyli granicie. Okazją do przypomnienia o nim jest zbliżająca się Barbórka, święto wszystkich górników i skalników.

Strzeliński granit pochodzi z późnego karbonu, czyli sprzed około 303–283 milionów lat. Powstał w wyniku intruzji magmy podczas orogenezy waryscyjskiej, która ukształtowała znaczną część Europy Środkowej. Proces intruzji polegał na wnikaniu magmy w starsze skały metamorficzne, co prowadziło do ich częściowego przetopienia i powstania nowych struktur. W wyniku powolnego stygnięcia magmy na dużej głębokości wykształciły się kryształy kwarcu, skalenia i biotytu, które nadają granitowi charakterystyczną ziarnistą strukturę. Jest to skała kwaśna.

Granit strzeliński, znany ze swojej trwałości i piękna, jest jedną z najważniejszych formacji geologicznych w Polsce. Masyw Strzeliński, w którym występuje, to miejsce o niezwykłym znaczeniu naukowym, gospodarczym i turystycznym.

Budowa geologiczna i skład

Masyw Strzeliński to złożona struktura geologiczna, składająca się z różnych typów skał magmowych i metamorficznych. Granit strzeliński wyróżnia się średnio i grubokrystaliczną strukturą oraz jasnoszarą barwą, niekiedy wpadającą w odcienie różu lub bieli. Jego skład mineralny obejmuje:

Kwarc – nadający skałom twardość i odporność,

Skalenie – ortoklaz i plagioklaz – odpowiedzialne za trwałość struktury,

Biotyt – minerał ciemny, blaszkowy, dodający głębi kolorystycznej.

W masywie występują również gnejsy, granodioryty, tonality oraz dioryty kwarcowe, które uzupełniają jego bogaty skład. Szczególnie cenne są gnejsy strzelińskie, datowane na 568–602 miliony lat, które należą do najstarszych skał w Polsce.

Znaczenie gospodarcze

Granit strzeliński od lat jest cennym surowcem budowlanym. Kamień ten był wykorzystywany w budownictwie monumentalnym – posłużył m.in. do budowy Reichstagu w Berlinie i Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. W Strzelinie znajduje się kamieniołom granitu uznawany za najgłębszy w Europie, mający 123 metry głębokości. Granit strzeliński jest wykorzystywany w różnej formie zarówno w formie bloków, kostek, płyt, jak i kruszywa, ze względu na swoje właściwości wytrzymałościowe i estetyczne.

Cały artykuł zamieściliśmy w 46 (1234) wydaniu papierowym Słowa Regionu.